Teknolojinin gelişimi ile sürekli gündemde olan e-spor hukuku son zamanların etkili spor dallarından biri haline gelmiştir. Dünyada en hızlı büyüyen spor dallarından biri olan “e-spor”, spor bilimleri altında genişlemekte ve son derece önemli bir yer tutmaktadır. Günümüzde e- spor aktörleri nezdinde rekabetin bolca bulunduğu bir düzlemde, günbegün gelişimine ve güncel kalmaya devam etmektedir. Ülkemizde, 70 adet tescilli kulüp, 63’ü kadın 844’ü erkek olmak üzere 907 e-sporcu bulunmakla beraber, Türkiye’de 32 milyon kişinin oyun oynadığı, 4 milyon kişinin de “e-spor” farkındalığı bulunduğu görülmektedir1. Buna ek olarak uluslararası platformda Dünya’da en az 400 milyon kişi e-Spor seyircisi, 100 milyondan fazla kişi e-Spor oyuncusu bulunduğunu söyleyebiliriz 2. İlgili kavram niteliği itibariyle geniş bir tanımlamaya tabii olmakla beraber özellikle uluslararası arenada “Elektronik spor, dünyanın herhangi bir yerinden kişilerin internet aracılığıyla buluşup oyun oynayabileceği ya da belirli zamanlarda düzenlenen yerel veya uluslararası büyük spor organizasyonları sayesinde dünyanın çeşitli yerlerinden gelen insanların oyun oynayabileceği spor.” şeklinde tanımlanmıştır3. O halde kavram üzerinden e-spor kavramının içerisinde spor organizasyonlarına benzer nitelikte unsurlar olduğu gibi iki kavramı birbirinden ayıran birçok farklılık içermektedir.
a. e-Spor Unsurları
Ulusal ve uluslararası tanımlardan yola çıkarak, özellikle e-spor kişileri yani “e-spor oyuncuları”, “e-spor takımları” ve “oyun şirketleri” ilgili sporun oluşmasının temelinde yer alan e-spor aktörlerini ortaya çıkarmaktadır. Bu aktörler sınırlı sayıda kalmayıp, sponsorluklar, yatırımlar vb. birçok faaliyetle beraber gittikçe büyükmektedir. E-spor aktörlerinin bizatihi içinde bulunduğu “e-spor” izah ettiğimiz üzere bazı temel unsurları içerisinde barındırmaktadır. Bu unsurlara kısaca değinmemiz gerekirse en başta video oyunu niteliği taşıyan bir platform üzerinde oynanması gerektiğini söyleyebiliriz. Bu oyunlara örnek olarak son derece yüksek oyuncu sayıları ile; Counter Strike, Valorant, League of Legends, World of Warcraft, PUBG, Fortnite, FIFA gibi oyunlar başı çekmektedir. Bu oyunlar kendi içerisinde MOBA (Çevrimiçi çok oyunculu savaş arenası), MMORPG (Devasa çok oyunculu çevrimiçi rol yapma oyunu), FPS (Birinci Şahıs Nişancı) gibi birçok alanda birbirinden ayrılmaktadır. Bir diğer unsura gelecek olursak internet aracılığıyla oyun oynama, yani çevrimiçi platfor mlar içerisinde oynanması gerektiği hususu karşımıza çıkmaktadır. Bu husus kendi içerisinde, “e-spor” oyunlarının ancak elektronik bir sistem vasıtasıyla oynanması gerektiğini de ortaya koymaktadır.4 Son olarak da rekabet unsurunun “e-spor” üzerinde önemli bir yer tuttuğunu söylemek gerekir. Rekabete dayalı bedensel veya zihinsel yarışmaların tümü spor olarak tanımlanmış olup5, rekabet unsurunun hem spor hem de espor alanında en belirleyici unsurlardan biri olduğu göz önündedir.
b. e-spor Organizasyonları ve Ödül Havuzları
Özellikle ulusal ve uluslararası arenada yer alan e-spor takımları, teknolojinin ve esporun gelişimi ile profesyonel sporcularla yarışır hale gelmiştir. En yüksek ödüllü espor turnuvalarının bazılarını şu şekilde sıralayabiliriz; The International 10- $40 018 195, Fortnite World Cup 2019 Finals- $30 000 000 şeklinde karşımıza çıkarken, sürekli devamlılık sağlayan haftalık ve aylık turnuvalar 4.000.000$ ile 1.000.000$ arasında ödül havuzu bulunmaktadır6. İlgili ödül havuzları ve espor organizasyonları sürekli şekilde büyümekte ve gelişmektedir.
c. e-spor Hukuku
Özellikle e-spor hukukunun gerekliliği hem spor çevrelerince hem de uluslararası düzlemde sürekli dile getirilmektedir. Ülkemizde başlıca spor kulüpleri espor alanında etkin bir şekilde yer almaktadır. Aynı zamanda ilgili faaliyetler sadece kulüp ve oyuncu kapsamında kalmayıp, menajerler, yayıncılar, sponsorlar da çalışma içerisinde bulunacaktır. Espor ve espor aktörlerinin içerisinde bulundukları durumlar neticesinde birçok hukuki alan söz konusu olacaktır. E-spor Kulüplerinin kurulumundan başlanarak, e-sporcuların ve antrenörlerin “sporcu ve antrenör sözleşmelerinin hazırlanmaları”, özellikle sporcu sözleşmeleri hazırlanırken sözleşmenin iş ve hizmet sözleşmesi perspektifinden bakılarak ayırt edici özelliklerinin saptanmaları, sponsorluk sağlanması halinde “sponsorluk sözleşmelerinin” ortaya çıkışı, profesyonel turnuvalara katılım halinde “yayın gelirleri ve yayın sözleşmelerinin hazırlanması”, e-spor Federasyonu’nun öngördüğü regülasyonlara uygun olarak kulüp sözleşmelerinin hazırlanması ve sicil lisans işlemlerinin akdi, transfer sözleşmelerinin yapılması, iç tüzüğün hazırlanması, espor oyuncularının doping uygulamalarına karşı cezai ve idari yaptırımlar gibi e-spor aktörlerinin karşı karşıya kalacağı hukuki uyuşmazlıkların önceden belirlenerek önleyici tedbirlerin alınması sağlanarak, sayılan aşamaların hukuki zemine entegre edilmesi şeklinde karşımıza çıkmaktadır.
d. Değerlendirme
Teknolojinin sürekli ve dinamik gelişimi ile beraber, espor ve espor organizasyonları aynı ivmede genişlemektedir. Çevrimiçi ortamların ve rekabetin ön planda olduğu espor, sadece oyun zemini hazırlamakla kalmayıp, sporun gelişime açık olan birçok alanına da sirayet etmektedir. Özellikle ödül havuzlarının gün geçtikçe artması, espor oyuncularının gelişmesi ve kulüplerin kurumsal bir nitelikte hareket etmesi, espor ve espor hukukunun gerekliliğini ortaya koymaktadır.
Türkiye espor Federasyonu’nun (“TESFED”) 2018 yılında kurulmasıyla beraber, regülasyonlar ve hukuki düzlemin gelişerek, espor hukukunun yerleşik hale geleceği açıktır. Özellikle TESFED’in oyuncular, kulüpler, hakemler ve diğer aktörler için hazırlamış olduğu talimatlar neticesinde hukuki çalışmalar için de yol gösterici nitelik taşımaktadır.
Esporun hukuki perspektifi içerisinde özellikle hizmet sözleşmeleri ve iş kanunu kapsamında, espor aktörlerinin hak ve yükümlülükleri ön plana çıkacak olup özellikle bu sözleşmelerin kurulmasında hukuki düzlemin kullanılması gerektiği açıktır. Burada özellikle esporcu ve kulüpler açısından yapılan sözleşmelerde; ücret, prim, bonservis, ekipman temin etme gibi yükümlülük ve borçların tam ve eksiksiz sağlanması önem arz etmektedir. Ayrıca esporcuların sigorta vb. bazı gereksinimlerinin hukuki platformda oluşturulması ve bu kişilerin hak ve yükümlülüklerinin oluşturulması gerekir. Belirlenen hukuki ve cezai risklerin kulüp kurulumundan itibaren tespit edilerek, gerekli teknik, idari ve hukuki tüm tedbirlerin alınması espor aktörlerinin, organizasyonların ve kulüplerinin sürekliliğini artıraracak ve uzun ömürlü olmasını sağlayacaktır.
1 Türkiye e-spor Federasyonu, “1. Espor Çalıştayı Sonuç Raporu”, 25 Eylül 2019, Istanbul.
2 Mustafaoğlu, Rüstem, “e-Spor, Spor ve Fiziksel Aktivite”, Ulusal Spor Bilimleri Dergisi, 2(2), s.84 -96. (Son Erişim Tarihi: 28.08.23) (URL: http://dergipark.gov.tr/usbd)
3 Argan, M., Suher, H.K., Ozer, A., Akin, E.ve Tokay A.M., “Game Quality: Astudy onTurkish Game Players” 2nd International Symposium of New Technologies in Sport, Sarajevo, Bosnia Herzegovina, 2007.
4 Paslı, A., Gökçe, G., Yollu, Y., Karaca N., “E-SPOR HUKUKİ BAKIŞ”, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2021.
5 TDK, https://sozluk.gov.tr/, (Son Erişim Tarihi:28.08.2023)
6 Esports Charts, https://escharts.com/tr/earnings?prizes[0]=1m_ , (Son Erişim Tarihi:28.08.2023)
Hazırlayan: Av. Öğr. Gör. Erkan Cem YENİOCAK