Günden güne gelişmeye devam eden e-spor ve e-spor hukuku yeni tartışma konularını gündeme getirmektedir. Gelişen gündem ve teknolojiler ile, ulusal ve uluslararası arenada e-spor’un bir spor dalı olarak nitelendirildiğini söylemek gerekir. Bu sebeple, e-spor sözleşmeleri gelişen dinamikler neticesinde oyun endüstrisinde hayati bir rol oynamaktadır. E-spor sözleşmeleri, e-spor aktörlerini güvence altına alırken, uzun vadeli kulüpleşmelerin sağlanması, markalaşma ve sponsorluk gibi birçok unsuru da beraberinde getirmektedir. Dolayısıyla e-sporcuları, kulüpleri arasında akdedeceği sözleşmeler, kulüplerin ve sporcuların sponsorlar ile akdedeceği sözleşmeler, sigorta sözleşmeleri vb. birçok sözleşme gündeme gelebilecektir. Burada temel hususların bazılarına değineceğiz.
1. Yaş Hususu
Taraflar arasında akdedilecek sözleşmelerde yaş ve velayet hususu önem arz etmektedir. E-spor kulüplerine ve e-spor akademilerine başlangıç yaşı günümüzde 13-15 yaş aralığına kadar düşmüştür. Özellikle ulusal anlamda belirli akademiler, eğitimler vererek 13 yaş ve üstü e-sporcu adaylarını gelecek kariyerlerine hazırlamaktadır. Burada gerek eğitimler gerekse akademilerle yapılacak sözleşmelerde yaş hususuna dikkat edilmesi gerekecektir.
2. Hak ve Yükümlülükler
Halihazırda e-spor sözleşmeleri, e-spor hukukunun yeterince gelişmemesi sebebiyle standart bir yapıya kavuşmamıştır. Bu çerçevede e-sporcular ile kulüpler arasında sorumluluk ve yükümlülüklerinin ne şekilde düzenleneceği en temel sorunlarından biridir. Uygulamada, imzalanan sözleşmelerde e-sporculara geniş bir alan tanımlanmadığı gibi, kulüpler ile müzakere süreçleri tam olarak bir serbesti içerisinde bulunmamaktadır. Bu sebeple, e-sporcular akdetmek durumunda kaldıkları sözleşmelerde iradeleri dışında bulunan, haksız birçok şartı da kabul etmektedir. Özellikle hak ve yükümlülükler belirlenirken, e-sporcuların yayın gelirleri, sponsorluk gelirleri, sosyal medya hesaplarından sağlanan gelirler vb. birçok eylemden doğan gelirlerini sözleşmede açık ve net olarak belirlenmelidir. Aksi takdirde, e-spor aktörlerinin her biri uyuşmazlık konusunda ciddi sorunlarla karşılaşabilmektedir. Sponsorluk sözleşmelerinde, sektör çerçevesindeki hızlı dinamiklerin gelişimi dikkate alınarak, fikri mülkiyet hakları. etik kurallar gibi hususlara riayet edilmeli, tarafların hak ve yükümlülükleri net olarak belirlenmelidir. Diğer taraftan, kulüp ve takım çerçevesinde ödül havuzlarından sağlanan gelirlerin dağıtımı, turnuvalardan sağlanan gelirler, maaş politikaları ve primlerin somutlaştırılması gerekmektedir.
3. Fesih ve Yaptırımlar
Sporcu sözleşmeleri, İş Kanunu çerçevesinde kapsam dışında bırakılmış ve TBK çerçevesinde işgörme sözleşmesi olarak kabul edilmiştir. Bu sözleşme, sürekli borç doğuran bir sözleşme niteliği taşımakta olup, sözleşmenin feshine dair sonuçlar ileriye etkili hüküm doğurabilecektir. Bu çerçevede, birçok spor branşında fesih konusu net bir şekilde düzenlenmemiştir. Fesih usulü, sözleşme hukukuna tabi temel ilkelere uygun bir şekilde düzenlenmelidir. E-sporcu ve kulüp arasında karşılıklı feshetme haklarının belirlenmesi önemlidir. Örnek olarak, e-sporcuya ödenecek bedelin ödenmemesi halinde, e-sporcunun sözleşmesini feshetme hakkı tanınırken, kulüp tarafından da e-sporcunun hile ve şike yapması gibi bir sebeple ceza alması kulübün sözleşme hakkını doğurabilecektir.
4. Gizlilik ve Özel Hayatın Korunması
Çoğunlukla sporcuların, özel hayatın gizliliği ve kişisel verilerinin korunması sözleşmeler içerisinde göz ardı edilmektedir. Uygulamada genel kanı, sporcular ile ilgili haber ve faaliyetlerin kamu yararını ilgilendirmesi sebebiyle göz önünde bulunması şeklindedir. Ancak, unutulmamalıdır ki sporcuların çekirdek çerçevesini oluşturan bir özel hayatı bulunmaktadır ve bu çerçeve sporcunun dokunulmaz alanında bulunmaktadır. O halde, kulüp, sporcunun özel hayatı ile ilgili haber alma ve yayın hakkını kullanırken, diğer yandan sporcunun özel hayatı arasında temel bir denge yakalamalıdır. Gerek kulüp ile sporcu arasında gerekse sporcunun sponsorluk ve yayın sözleşmelerinde veri gizliliğine yer verilmeli, sporcunun özel hayatı mutlak koruma altına alınmalıdır.
5. Sağlık ve Sigorta
Günümüzde profesyonel sporcuların hemen hepsi sigorta uygulamasından faydalanmaktadır. Sporcuların kaza ve yaralanmalara son derece açık olması sebebiyle sigorta uygulamaları hayati önem taşımaktadır. Dolayısıyla e-sporcular da turnuvalarda, seyahatlarde, antrenman ve kamp zamanlarında fiziksel ve mental risklerle karşı karşıya kalmaktadır. Bu sözleşmeler; can sigortası, sürekli sakatlık teminatı, gündelik tazminat, tedavi masraf teminatı gibi birçok sigorta teminatını kapsayabilmektedir. E-spor aktörleri, prim ödemelerine son derece dikkat etmeli, temel sağlık sigortalarının uygulanmasında hiçbir yükümlülükten kaçınılmaması gerekmektedir.
6. Talimatlar ve Ulusal Regülasyonlara Uyum
Bilindiği üzere Türkiye E-Spor Federasyonu, 2018 yılında kurulmuştur. Federasyon kapsamında, 2018 yılından itibaren hakem, yeterlilik, sporcu lisans tescil, yarışma, disiplin talimatları yayınlanmaktadır. E-spor aktörlerinin sözleşme akdi sırasında, talimatları dikkate alması, hak ve yükümlülükler belirlenirken disiplin talimatlarına uyum sağlaması gerekmektedir. TESFED’in sürekli gelişim sağlaması sebebiyle, yapılacak sözleşmeler güncel tutulmalı, sürekli periyodik incelemeler yapılarak düzenlenmelidir.
Değerlendirmeler ve Sonuç
E-spor ve teknoloji dinamiklerinin gelişimi dikkate alındığında, sektörün büyümesiyle beraber hukuki düzenlemelere olan ihtiyaç da artmaya devam etmektedir. Bu bağlamda, e-spor sözleşmeleri sadece e-sporcuları değil, aynı zamanda kulüpleri, sponsorları ve diğer aktörleri de koruma altına almaktadır. E-spor aktörlerinin hak ve yükümlülüklerinin korunması, sözleşmelerde yer alan hükümlerin netleştirilmesi ve sözleşme süreçlerinin dikkatle yürütülmesi gerekmektedir.
Özellikle sektördeki hızlı değişimler ve özgü gereksinimler göz önünde bulundurularak detaylı hukuki düzenlemelere yer verilmesi önem arz etmektedir. Ayrıca etik ilkelerin gözetimi, e-spor ekosisteminin gelişimine büyük bir katkı sağlayacaktır. Sözleşmelerin, düzenli olarak gözden geçirilmesi ve dinamiklere uygun güncellenmesi gerektiği aşikardır. Şeffaf, adil ve kapsamlı bir şekilde akdedilen sözleşmeler, sektörün gelişiminde paydaşların arasındaki sağlanacak güven için en temel noktalardan biri olacaktır.
Av. Erkan Cem YENİOCAK, phDc.
Partner
ARC Law Firm
[1] İstanbul Büyükşehir Belediyesi, “E-Spor Eğitimi”, https://spor.istanbul/ibb-spor-okullari-e-spor-egitimi/#:~:text=8%20hafta%20boyunca%20sürecek%20E,%2C%20Diyetisyen%2C%20Fizyoterapist%20tarafından%20verilecektir.&text=Eğitimimiz%2013%2D15%20yaş%20arasındaki%20çocukların%20katılımına%20açıktır., (Son Erişim Tarihi: 10.01.25)
[2] Abasova, Madina, “E-Spor Hukuku ve Sporcu Sözleşmeleri”, Hukuk ve Bilişim 3. Nesil Hukuk Dergisi, https://hukukvebilisim.org/e-spor-hukuku-ve-sporcu-sozlesmeleri/, (Son Erişim Tarihi: 10.01.25)
[3] İbrahimli, Kanan, “E-Sporda Sponsorluk Sözleşmesi”, Hukuk ve Bilim Dergisi, “https://www.hukukvebilisimdergisi.com/e-sporda-sponsorluk-sozlesmesi/, (Son Erişim Tarihi: 10.01.24)
[4] Aydos, Sadık Oğuz, “Sporcu Sözleşmesinin Feshi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2013, s.646, https://dergipark.org.tr/tr/pub/auhfd/issue/42421/510866, (Son Erişim Tarihi: 10.01.24)
[5] Karaarslan, Kaan, “Profesyonel Furbolcu Sözleşmelerinin Sona Ermesi”, http://www.sporhukukcusu.com/index.php/joomla/contact-component/profesyonle-futbolcu-sozlesmelerinin-sona-ermesi.html, (Son Erişim Tarihi: 10.01.24)
[6] Doğu, Hakkı Mert, “E-Spor ve E-Spor Hukuku’nda Sporcu Sözleşmeleri”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, s.444, DergiPark, “https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1473952, (Son Erişim Tarihi: 10.01.24)
[7] Marmara, Cihangir, “Sporcuların Sigortalanması”, SporBilim, s.975, “http://www.sporbilim.com/dosyalar/Mugla%20Bildiri%203.pdf, (Son Erişim Tarihi:10.01.24)
